ESSAY V A N O N S C H A

ESSAY V A N O N S C H A T B A R E W A A R D E Ervaringen opdoen is wat we ambiëren. In een wereld waarin tijd schaars is, wordt luxe steeds vaker gedefinieerd als de manier waarop we die tijd besteden TEKST J A M E S W A L L M A N ILLUSTRATIE A L E X W I L L I A M S O N 80

ESSAY “ M O D E R N E V E R Z A M E L A A R S O N T D E K K E N D A T J E D E Z E O N B E T A A L B A R E Verzamelen is een bij uitstek nobele bezigheid. De Egyptische farao's waren in zekere zin de eerste grote verzamelaars. In hun bibliotheek in de havenstad Alexandrië bewaarden zij duizenden papyrusrollen. Verzamelen in de moderne tijd gaat terug tot de kunstkamers en rariteitenkabinetten die vanaf de 16e eeuw in de mode kwamen. In 1587 zette Gabriel Kaltemarckt, een Duitse kunstenaar in dienst van de keurvorst Christiaan I van Saksen, de drie elementen uiteen die naar zijn mening essentieel waren voor elke collectie. Allereerst, beelden en schilderijen. Ten tweede, “curiosa uit binnen- en buitenland”. En ten derde, “geweien, hoorns, klauwen, veren en andere zaken afkomstig van vreemde en wonderlijke dieren”. In zijn bespiegelingen over onze verzamelwoede merkte Kaltemarckt op dat aangeboren nieuwsgierigheid onze verre voorouders er al toe bracht om te gaan kijken wat er achter de volgende heuvel lag. Daarnaast was er ook de spanning van de jacht en de voldoening van verzamelen. Verder zag hij verzamelen als een bevestiging van de macht van de mens over de natuur. De laatste reden die hij aangaf was dat een verzameling liet zien dat de eigenaar de tijd en middelen had om zich onledig te houden met een activiteit die niets van doen had met overleven. Samenvattend was verzamelen volgens hem een hoogontwikkelde manier om onze meest elementaire behoeften te bevredigen. Niettemin heeft de wetenschap nu aangetoond dat je gelukkiger wordt als je je tijd, geld en aandacht spendeert aan ervaringen in plaats van goederen. De logische vraag die een moderne verzamelaar zich moet stellen is dan ook: wat voor ervaringen moet ik hebben? Want je wilt natuurlijk meer dan een paar doorsnee-avonturen afvinken op je bucket-list. Denk eens aan de impact van een bruiloft in Marrakech, of de ruimte ingaan aan boord van de Virgin Galactic van Richard Branson. Met het veranderen van de tijd heeft de verzamelaar zijn focus verlegd. Tegenwoordig is het gemakkelijker dan ooit om objecten te vinden en verzamelen. Dit is een probleem voor de echte verzamelaar, omdat een van de belangrijkste eigenschappen van een verzamelobject zijn zeldzaamheid is. Daarin zit 'm ook de spanning van het speuren en verzamelen. In de meeste woordenboeken vind je deze diepere betekenis niet, maar het kan het beste worden uitgelegd aan de hand van het zogenaamde zeldzaamheidsprincipe: hoe groter het verschil tussen het aantal mensen dat iets in bezit heeft en het aantal mensen dat er alleen van weet, des te zeldzamer en waardevoller dit bezit is. Moderne verzamelaars richten zich dan ook op het extreem zeldzame en bijzondere. Daarom staan zo'n H E R I N N E R I N G E N EEN LEVEN L A N G M E T J E MEENEEMT” 700 mensen, 0,00001 % van de totale wereldbevolking, op de lijst voor een ruimtevlucht aan boord van de Virgin Galactic. Als de eerste vlucht kan vertrekken, gaan de eerste gelukkigen, die al tot 250.000 dollar hebben betaald, een avontuur beleven dat slechts een paar honderd mensen eerder hebben beleefd. Eerst klimmen ze naar een hoogte van 47.000 voet (14,3 kilometer). Dan wordt het echt spannend. Het ruimteschip maakt een scherpe beweging omhoog en versnelt naar Mach 1, dan Mach 2 en uiteindelijk Mach 3. De passagiers worden naar een hoogte van 150.000 voet (45,7 kilometer) boven de aarde gebracht, waar ze gewichtloos zijn en die ene uiterst zeldzame ervaring zullen opdoen: het uitzicht op onze eigen planeet. Zoals Captain Kirk het al zei, de ruimte is de ‘final frontier’, de laatste grens, en dat zal de komende jaren wel zo blijven. Ervaringen die vergankelijk zijn, of die er binnenkort niet meer zullen zijn, hebben zo mogelijk nog een grotere aantrekkingskracht. Daarom heeft een exclusief groepje onverschrokken ervaringsverzamelaars zich aangesloten bij een expeditie naar de laatste rustplaats van de RMS Titanic, voordat ze verdwijnt. Een wetenschappelijke studie uit 2016 heeft namelijk ontdekt dat extremofiele bacteriën de komende 15 tot 20 jaar wel eens zouden kunnen wegvreten wat er nu nog over is van de beroemde oceaanlijner. In de lente van 2018 zal een klein groepje dat zich de ‘Mission Specialists’ noemt in een kleine onderzeeër van titanium en koolstofvezel afzakken naar het wrak, dat op zo'n 3,8 kilometer onder het oppervlak van de Atlantische Oceaan op de zeebodem ligt. De deelnemers betalen elk 105.129 dollar voor de reis, een bedrag waar een verhaal, wat romantiek en misschien ook enige ironie achter zit. Het is, na inflatie-correctie, precies het bedrag dat een eerste-klas passagier moest neertellen op die gedoemde eerste reis van de Titanic. Er zijn meer van dit soort magische ervaringen beschikbaar voor de toegewijde verzamelaar van herinneringen: een exclusieve trip rond Azië per privévliegtuig, met de beroemde hotelier Aman Nath; een tocht over Antarctica per skivliegtuig en gletsjervaste trucks met zes wielen, georganiseerd door conciërgeservicebedrijf Bluefish; of een reis met 'Blink' Avonturen van touroperator Black Tomato – het bedrijf belooft elke reis maar één keer te houden. Veel van deze ervaringen zijn natuurlijk behoorlijk prijzig. Maar we beleven in ons leven ook tal van waardevolle momenten die niets kosten, zoals gewoon lekker relaxen op een warme, zonnige dag en tijd doorbrengen met je vrienden, of verliefd worden, kinderen krijgen en genieten van elk moment dat je ze ziet opgroeien. De nieuwe trend van ervaringen sparen heeft ook een 'curieus' positief tintje. Buiten de bevrediging van je nieuwsgierigheid en de voldoening die je krijgt bij het verzamelen van bijzondere of zeldzame ervaringen, ontdekken moderne verzamelaars nog iets: dat dit alles niet alleen resulteert in een trofeekast vol interessante verhalen om te delen en je status te bevestigen, maar dat je er ook een aantal onbetaalbare en onuitwisbare herinneringen aan overhoudt die je perspectief veranderen en voor eeuwig bijblijven. James Wallman is auteur en futuroloog. Hij bestiert het strategisch adviesbureau The Future is Here, thefish.co Wallman schreef de bestseller Stuffocation (Penguin, 2015) 81