O N D E R G R O N D S

O N D E R G R O N D S Wat zou uw ultieme ontdekkingsreis zijn? Wat denkt u van een reis door de tijd? Paleontoloog Kenneth Lacovara neemt ons mee naar het midden van de aarde 76

ESSAY FOTOGRAFIE STOCKSY/ CATHERINE MACBRIDE, PORTRET: ROBERT CLARK Wie zou er niet een haast onwaarschijnlijk wonderlijke plaats willen bezoeken? Een die omgeven is door mysterie, maar tegelijk op overvloedige wijze een glimp laat zien van een haast buitenaardse wereld. Een wereld die zelfs het hart van de meest fervente liefhebber van fantasieën op hol laat slaan. Kijk in gedachten eens naar beneden, door het tapijt onder uw voeten, en dwars door de houten of betonnen vloer die u scheidt van de aarde. De plaats waar u zich nu in gedachten bevindt, evenaart in pracht waarschijnlijk de grootste natuurwonderen van de bovenaardse wereld. Geen enkel zicht op de aarde is mooier dan dat vanaf de rand van de Grand Canyon in Amerika. Een afdaling langs de bijna 13 kilometer lange Bright Angel Trail is een ervaring die je diep raakt. Het is een tocht die bijna twee miljoen jaar terug in de tijd voert, langs de vele werelden uit het verleden die ooit onze aarde waren. Het is een transformatieve belevenis die veel reizigers een diepe verbondenheid geeft met het land en de enorme tijdspanne. Door het klimaat verwarmde en geperste metamorfe rotsen vormen de verwrongen kelder. Daarboven bevindt zich het torenhoge gebouw van sedimentgesteente. Hierin vind je de maritieme transgressies en regressies terug. In de afgelopen half miljoen jaar was deze regio soms land, dan weer zee. En binnen deze lagen van zandsteen, kalksteen en leisteen bevinden zich de fossielen die het verhaal vertellen over het leven dat zich hier heeft afgespeeld, van primitieve voorouderlijke variëteiten in de onderste lagen tot de meer moderne levensvormen in de bovenste lagen. Geologisch gezien is dit alles vrij standaard. Maar wat het speciaal maakt is dat de pagina’s van dit levensboek voor iedereen zijn blootgelegd. De erosieve kracht van de Colorado-rivier heeft het plateau in stukken gedeeld en de onderliggende verborgen geschiedenis onthuld. In de geologie gaat het om blootstelling. In de lithosfeer van de aarde, dus in de aardkorst en de mantel, wordt de geschiedenis van onze planeet bewaard. Maar hoewel de boekdelen epische verhalen bevatten, is de bibliotheek meestal gesloten voor ons, de bewoners van de oppervlakte. Maar zo af en toe gaan de deuren open als erosie hier en daar een nieuw hoofdstuk onthuld. We wandelen ons hele leven op de kaft van een boek met talloze ongeziene verhalen. Maar met een beetje moeite kunt u een glimp opvangen van de verhalen over de tijd onder onze voeten. Wanneer je Manhattan achter je laat en over de Hudson-rivier kijkt, zie je hoge rotsen oprijzen, als een fortificatie. De 90 meter hoge Palisades geven een beeld van een van de meest ingrijpende momenten in de planetaire geschiedenis, toen 200 miljoen jaar geleden tektonische krachten het toenmalige supercontinent Pangaea aan stukken scheurden. Terwijl de aardkorst dunner werd langs een lijn die later de Atlantische Oceaan zou worden, kwam het eronder gelegen magma naar boven dat resulteerde in grote gebieden van gesmolten gesteente. Door deze stuiptrekkingen kwamen immense hoeveelheden CO 2 in de atmosfeer terecht wat op zijn beurt leidde tot een broeikaseffect. De veranderingen tijdens deze Trias-periode betekenden het einde van de meeste organismen. Toen het ergste MET EEN BEETJE MOEITE VANGT U EEN GLIMP OP VAN DE VERBORGEN WERELD ONDER ONZE VOETEN voorbij was, aan het einde van het Trias, was 75 procent van alle soorten uitgestorven. De aarde werd in die tijd gedomineerd door grote landdieren, de voorouders van krokodillen. De relatief jonge dinosaurussen moesten opboksen tegen deze grotere en sterkere tijdgenoten. Beide soorten ontsnapten aan uitsterving, maar de krokodillen hadden het meeste te lijden. Hierdoor werd de strijd tussen beide wat meer gelijk. Dinosaurussen begonnen op te bloeien en dit leidde tot een haast duizelingwekkende variëteit aan soorten en ze zouden de terrestrische ecosystemen tijdens de Jura- en Krijtperiode volledig beheersen. En iedereen aan de andere kant van de George Washington-brug kan eenvoudig de onvoorstelbare apocalyps zien die deze biologische revolutie veroorzaakte. Dit is beslist geen uniek voorbeeld. Kijk vanaf een willekeurige veranda in San Francisco naar beneden en je ziet rotsafzettingen die van de westelijke rand van Noord-Amerika zijn afgerold; niets anders dan passagiers op een tektonische transportband die uiteindelijk het fundament van de stad in Alaska zal deponeren. Als je over de Pennsylvania Turnpike-snelweg van Philadelphia naar Pittsburgh rijdt, doorkruis je de Appalachen. Deze waren eens onderdeel van een bergketen waartoe ook het Atlasgebergte in Marokko en de Schotse Hooglanden behoorden. Onder elk zwembad in Florida ligt kalksteen uit de tijd dat hier een warme oceaan geterroriseerd werd door de grootste haai ooit, de ruim 12 meter lange megalodon. Wandel door het Front Rangegebergte van Colorado en je loopt langs de voormalige kust van een binnenzee die zich uitstrekte van de Golf van Mexico tot de Noordelijke IJszee. Langs de stranden ervan leefden enkele van de bekendste dinosaurussen, van de stegosaurus tot de Apatosaurus. Het is verrijkend af en toe even stil te staan bij de plaats waar we zijn. Het is zonder enige twijfel verbluffend, een uniek stukje geschiedenis van onze wereld die 4,5 miljard jaar teruggaat. Er zijn tal van manieren om er meer over te weten te komen: zoek online naar de geologische geschiedenis, bezoek een plaatselijk historisch museum, of pak een schep en begin zelf te graven. Train uw oog voor de verborgen verhalen onder uw voeten en het zal uw wereldbeeld voor altijd veranderen. ONTMOET DE AUTEUR KENNETH LACOVARA is een van de oprichters van de Edelman Fossil Park of Rowan University, New Jersey (VS), en auteur van Why Dinosaurs Matter (Simon & Schuster, 2017). Kijk op TED.com voor zijn TED Talk, ’Hunting for dinosaurs showed me our place in the universe’. 77